Aydın Adnan Menderes Üniversitesinin ders notlarında dikkatimi çeken James M. Buchanan imzalı bir söz gördüm :
“Çalışma ahlakının geliştiği toplumun refah düzeyi; bu ahlakın zayıf ya da mevcut olmadığı toplumlara kıyasla daha yüksek olacaktır.”
Tabii çalışma hayatı deyince ilk akla gelen işverenin etiği. Ancak bu zaten son derece denetlenen bir alan. Peki çalışanlar iş yerinde etik değerlere uyuyor mu?
Mesela bir işe başlamak, karşılıklı bir anlaşmaya imza atmaktır. İş veren sizi nasıl sebepsiz işten çıkaramazsa, sizin de çalışmaya başlamanızın ilk haftasında “aylar önce başvurduğum bir yer vardı, unutmuştum, oradan teklif geldi bu sabah, gidiyorum…” diyemezsiniz. Üstelik son dönemde buna Z kuşağı diye bir de kulp takıldı. Ancak ben 2000’li yılların başında da buna benzer durumları kendi iş yerimde deneyimliyordum. Çalışanların genç ve hayatla ilgili tecrübelerinin olmaması, bu yaşlarda itibarlarını hoyratça harcamalarına sebep oluyor. Zira çalışanların olduğu gibi işverenlerin de bir network’ü olduğu ve işe başvurularda soruşturma geçirdiklerini unutuyorlar.
Çalışaların ikinci büyük hatası ise, işe girdikten sonra işi beğenmemek. Geçenlerde İstanbul’daki kar yüzünden motorsiklet ile dağıtımın valilik tarafından yasaklanması sırasında karda motorla sipariş taşıyan bir çalışan, trafik tarafından yakalanınca hatayı müşteride bulmuş “evde yemek pişirsinler, sistemi kullanmasınlar” diyerek, dünyada 700 milyar dolar, Türkiye’de 70 milyar TL olan bir sektörün dibine kibrit suyu dökmüştü. İşverenle işin yapılması konusunda anlaşan bir çalışanın, işini yapılmaz hale getirecek kadar önemli bir demeci habercilere vermesinin nasıl etik bir karşılığı olabilir ki?
Girişimleri yüksek cirolara ulaşmış patronlarla konuşuyorum, hepsi genç yaşlarında başkasının iş yerinde çalışmış. Zaten öyle olmadan başarılı bir iş kurmak da mümkün değil. Çoğu çalışan oldukları dönemde işlerini nasıl şevkle yaptıklarını anlatıyorlar.
Ben geçmişe gittiğimde, işimi, bana verilen projeyi bitirmek ve altına imzamı atmaktan o kadar zevk alırdım ki; çoğunlukla maaş görüşmesi yapmayı unuturdum. Ancak bu demek değil ki haklarımı korumadım. Çok sevdiğim bir patronum, bir sebeple maaşları yarıya düşüreceğini söylediğinde, herkes bunu sindirmeye çalışırken ben direkt istifamı verdim. Zira bu benim yaptığım iş akdine aykırı bir davranıştı. Daha sonra başka projelerde o patronumla çalışmaya devam ettik yani bu davranışıma saygı duymuştu. Ben de hep ona saygı duydum.
Çalışan tarafından da işveren tarafından da yapılan bir iş akdi bir sözleşmedir ve herkes verdiği sözü tutmakla yükümlüdür. Hz. Ali’nin çok güzel bir sözü var: “Söz ağızdan çıkana kadar senin esirindir; ağızdan çıktıktan sonra sen onun esiri olursun.” diye. Ben bunu kısaca “insan sözünün esiridir.” diye öğrendim ve öyle büyütüldüm. Ya söz vermezsin yada gereğini her şeye rağmen yaparsın.
Genel olarak çalışan etiğini kısacak yazmak gerekirse;
– Görünüm: Uygun kıyafet, bakım, hijyene uymak.
– Devam: Mesai saatlerine uymak, zamanında gelip ve gitmek, planlanan devamsızlıkları önceden bildirmek ve tekrarlamamak.
– Tutum: Olumlu bir tutum göstermek. Gelen projelere pozitif yaklaşmak.
– Karakter: Sadakat, dürüstlük, güvenilirlik göstermek
– İletişim: Çalışanları, yöneticileri dinlemek
– İşbirliği: Liderleri dinlemek, komuta zincirini takip etmek
– Örgütsel Beceri: Yönetim, önceliklendirme ve değişimle başa çıkma becerilerini göstermek
– Verimlilik: Şirket içinde verilen görevleri daha verimli yapmak için yöneticilerine geri beslemeler vermek.
– Saygı: Yaptığı işe, yöneticilerine ve diğer çalışanlara saygı göstermek, onların da saygısını kazanmak.
– Takım çalışması: Başkalarının haklarına saygı duymak, yardımsever olmak, çalıştığı şirketin paydaşlarına ve özellikle müşterilerine karşı itibarlı bir tutum izlemek ve tabii sürekli öğrenmeye çalışmak
Bir küçük notta, insan kaynakları ve iş modelini planlayanlara. Bu özelliklere sahip olmayan veya iş düzeninde bu konularda denetlenmeyen çalışanları olan şirketlerin gelecek dönemde müşterilerine ulaşmakta zorlanacaklarını rahatlıkla söyleyebilirim.
