“Suskunluğum Asaletimdendir” Sözü Neden Mevlânâ’ya Ait Değildir?

“Suskunluğum asaletimdendir; her lafa verilecek bir cevabım var. Ama bir lafa bakarım, laf mı diye; bir de söyleyene bakarım, adam mı diye.”

Bugün sosyal medyada en çok paylaşılan sözlerden biri olan bu ifade, sıkça Mevlânâ’ya atfedilir. Ancak hem dil özellikleri hem de üslubu incelendiğinde bu sözün Mevlânâ’ya ait olmadığı açıkça görülmektedir. Tasavvufî derinliği olan, mecazlarla örülü bir söylemden ziyade, daha çok modern dönemin gündelik öğüt kalıplarını yansıtmaktadır. Bu nedenle araştırmacılar ve uzmanlar, sözün kaynağının Mevlânâ değil; anonim halk söylemi olduğunu vurgulamaktadır.

Mevlânâ eserlerini Farsça kaleme almıştır; “suskunluğum”, “asalet” ve “adam mı diye” gibi Türkçe ifadeler 13. yüzyıl Farsçasında karşılık bulmaz.

Bu söz ne Mesnevi’de, ne Divân-ı Kebir’de, ne de Mevlânâ’nın bilinen herhangi bir eserinde yer almaktadır.

Mevlânâ’nın üslubu derin mecazlarla ve tasavvufî öğretilerle bezenmiştir; bu söz ise daha çok gündelik bir öğüt havasındadır.

“Adam mı diye bakarım” ifadesi, modern Türkçe konuşma diline ait bir kalıptır; klasik tasavvuf literatüründe bulunmaz.

Söz, daha çok halk arasında dolaşan anonim atasözü/vecize karakteri taşımaktadır, klasik bir sufi şiir biçiminde değildir.

İnternet ve sosyal medya çağında hızla yayılmıştır; izini sürmek mümkün olduğunda 20. yüzyıl sonrası kayıtlara rastlanır.

Mevlânâ “suskunluğu” genelde Tanrı’ya teslimiyet ve tefekkür bağlamında işler; burada ise kişisel gurur ve sosyal duruş öne çıkmaktadır.

Mevlânâ’da “asalet” daha çok ruhsal saflık ve Allah’a yakınlık olarak yorumlanır; bu sözde ise sosyal hiyerarşi ve kişisel vakar anlamına çekilmiştir.

“Adam mı diye bakarım” gibi küçümseyici söylem, Mevlânâ’nın kapsayıcı, hoşgörülü öğretisine ters düşmektedir.

Mevlânâ araştırmacılarının (Annmarie Schimmel, Abdülbaki Gölpınarlı vb.) hiçbirinde bu sözün atfına dair bir kayıt yoktur.